کد مطلب:30596 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:27

گنجینه پرسمان » اعتقادات

اولين موجودي كه خداوند خلق كرد، چه بود؟

در روايان از اين سؤال جوابهاي مختلفي داده شده كه شايد قابل جمع باشد. شخصي از اهل شام از اميرالمؤمنين(ع) پرسيد: اول چيزي را كه خدا آفريد، چه بود؟ حضرت فرمود:اولين مخلوق (نور)بود.(1)

در روايت ديگر از مام باقر(ع) سؤال شد: فرمود:اولين مخلوق خدا نور محمد(ص) و عترت طاهرين او بودند.(2)

در روايت ديگر از پيامبر(ص) آمده است: اولين چيزي كه آفريده شد، قلم، سپس نون يعني دوات بود.(3)

پيامبر(ص) فرمود: هنگامي كه خدا خواست بيافريند، نور مرا آفريد.(4) امام باقر(ع)فرمود: اولين مخلوق نور محمد(ص) بود و از نور او نور اهل بيتش آفريده شد.(5)

فلسفه، اولين مخلوق را صادر اول گويند و مرادشان موجود او است كه از ذات حق تعالي بلاواسطه صادر شده است. ملا صدرا گويد: عند التحقيق صادر اول عبارت است از وجود منبسط كه نفس رحماني هم گويند، لكن در مقام نسبت موجودات بعض به بعضي ديگر و از لحاظ تقدم و تأخر و شرافت و خست و ترتب هر يك بر ديگري اولين مخلوق عقل است، كه به آن عقل اول گويند و نسبت به اصل وجود، اول مخلوق، وجود منبسط است.(7)

ملا صدرا گويد: اول مخلوق وجود منبسط و نفس رحماني و فيض اول است كه بالذات واحد است، از جهت اين كه از خداوند واحد جز يك موجود صادر نميشود. (الواحد لا يصر عنه الا الواحد).(8)

بنابر نظريه ايشان اولين مخلوق خدا، وجود منبسط است وجود منبسط به معناي وجودي گسترده در تمام عالم است. به تعبير ديگر: همان نور است (اللَّه نور السموات و الارض). خواه به آن نور وجود يا نور محمدي تعبير كنيم.

آيت اللَّه مصباح يزدي ميگويد: صورت واحدي براي كل جهان ميتوان فرض كرد، به طوري كه موجودات ذي روح را در بر گيرد. ناچار روح ديگري خواهد بود كه ميتوان آن را نفس كلي يا روح جهان ناميد، اما بعضي از فلاسفه پا را فراتر نهاده و مجردات و جميع ما سوي اللَّه را نيز مشمول آن دانستهاند و بدين ترتيب عقل اول با كاملترين موجود امكاني را به منزله صورتي براي مادون آن به حساب آوردهاند، چنان كه بسياري از عرفا جهان را انسان كبير ناميدهاند، اما تاكنون برهاي بر اين مطلب نيافتهايم و مخصوصاً موجود مجرد تا ميمانند عقل اول را صورت جهان ناميدن، خالي از مسامحه نيست.(9)

پي نوشتها:

1 - بحار الانوار، ج 1، ص 96.

2 - همان، ج 15، ص 25.

3 - همان، ج 54، ص 374.

4 - همان، ج 25، ص 16 و 17.

5 - همان.

6 - همان، ج 1، ص 97.

7 - سيد جعفر سجادي، مصطلحات فلسفي صدراردين شيرازي، ص 132.

8 - همان، ص 160.

9 - آموزش فلسفه، ج 1، ص 332.